Vertrouwen en Leiderschap

Met paarden omgaan is fascinerend. Het smeden van een band met een andere diersoort is ontzettend boeiend. En, in ieder geval voor de mens, heel belonend. Bij het eerste benaderen van een jong paard zal het paard de mens in eerste instantie zien als een bedreiging voor zijn veiligheid. Dit is volkomen begrijpelijk.

Een mens die zich als een passieve leider van zijn paard opstelt is kalm, beheerst en authentiek. Zijn acties zijn nooit agressief, maar uitnodigend of weerstand biedend, en vrij van negatieve emoties. Zo streef je naar harmonie en echt horsemanship.

Als prooi- en vluchtdier is een paard van nature sceptisch tegenover alles wat hij niet kent. Onbekend maakt onbemind gaat hier zeker op. Logisch als we bedenken dat onoplettendheid voor het wilde paard kan beteken dat hij wordt aangevallen door een roofdier en geserveerd wordt als lunch. Veiligheid is voor een prooidier van primair belang, daar is het continue mee bezig!

Onze huidige paarden zijn niet meer te vergelijken met wilde mustangs. Bij het fokken van paarden door mensen is geselecteerd op handelbaarheid en berijdbaarheid. Maar we moeten niet vergeten, dat paarden al 600.000 jaar op deze aarde rondlopen en dat ze nog maar 6000 jaar geleden zijn gedomestiseerd. Dat is, evolutionair gezien, nog maar heel kort geleden! Gedrag dat stamt uit de oertijd van het paard is dan ook nog altijd aanwezig in onze moderne paarden. Het zijn sociale oplettende vluchtdieren. Omgang met het vluchtgedrag van een dier dat veel sterker en zwaarder is dan wij en waar we op willen zitten is van groot belang.

Vertrouwen
Vertrouwen is het fundament dat de hele mens-paard relatie moet dragen. Vertrouwen is alles, of andersom, zonder vertrouwen heb je niets. Het is daarom een hele nuttige, en noodzakelijke, investering om te bouwen aan dit fundament.
De mens, als indringer in de wereld van het paard, zal allereerst het paard ervan moeten overtuigen dat hij geen bedreiging vormt. Dat is heel wat als we bedenken dat wij toch eerder tot de roofdieren behoren dan tot de vreedzame grazers.

Paarden zijn meesters in het lezen van lichaamstaal en in het beoordelen van elkaars intenties en emoties. Van elkaar maar ook van andere diersoorten. Ze hebben direct door dat er iets niet klopt. Door de tegenstrijdige signalen die mensen kunnen afgegeven, denk aan een angstige ruiter die zijn paard wil kalmeren, raakt het paard in verwarring wat afbreuk doet aan de vertrouwensband. Authentiek zijn is dan ook essentieel. De vertrouwensband wordt opgebouwd door voorspelbaar (niet dreigend) gedrag, vastberadenheid en kalmte waarbij je geen emoties van onzekerheid, angst of frustratie toelaat.

Passief leiderschap
Paarden zijn volgers, ze voelen zich veilig en goed als ze kunnen volgen. Een kudde volgt leiders, ervaren paarden die gezamenlijk bepalen waar de kudde naar toe gaat. Lang werd gedacht dat er een enkele sterke leider was waar alle kuddeleden zich aan onderwerpen. Meer recent onderzoek toont aan dat de sociale verhoudingen en het “leiderschap” in een kudde paarden veel complexer is[1]. Elk paard in de kudde kan op enig moment een leidersrol vervullen. Het hangt af van de steun van de andere paarden of de kudde ook de richting opgaat die de leidende subgroep aangeeft. Ook dreiging van gevaar wordt gezamenlijk ingeschat. De kudde valt zodoende niet ten prooi aan uitputting door escalerende vluchtreacties van individuele kuddeleden.
Bij in het wild levende paarden komt imponeergedrag om leiderschap te bevechten en de kuddeleden te dwingen om te volgen niet voor! -het zijn enkel de hengsten die imponeren en “vechten” om te mogen voortplanten-.
Een leider is kalm, emotioneel stabiel en vastberaden. De kudde volgt vrijwillig. Deze inzichten werpen een heel ander licht op een natuurlijke mens-paard relatie dan het dominantiemodel van een enkele sterke leider. Terroriseren en dwingen te volgen en te “respecteren”, helaas veelvuldig toegepast denkend vanuit het dominantieprincipe, past zeker niet in een voor paarden natuurlijk leiderschap! Harmonie en vriendelijkheid sluit veel beter aan bij het gedrag dat paarden onderling vertonen. Mark Rashid spreekt in zijn boek “Horses never lie”[2] over passief leiderschap wat goed aansluit bij bovengenoemd natuurlijk gedrag in kuddes.

Hand in hand met het smeden van de vertrouwensband komt respect om de hoek kijken.
Een paard kan je volledig vertrouwen maar je niet respecteren. Deze paarden zijn drammerig of schrikkerig, hebben meer aandacht voor de omgeving dan voor hun trainer, lopen de kantjes ervan af, ….

De signalen waarmee een paard test wat zijn positie is zijn meestal heel subtiel. Ruimte innemen is erg belangrijk en voor paarden status bepalend. Wil een paard bijvoorbeeld drinken dan zal hij daarvoor de ruimte bij de drinkton innemen en andere paarden doen bewegen om plaats te maken.
Paarden hebben een haarfijn bewustzijn van ruimte en afstanden, ze merken onmiddellijk als jij voor ze opzij gaat al is dat maar een paar centimeter!
Het spel van elkaar aftasten is begonnen, of in ieder geval gaat het paard aftasten hoe de kaarten geschud zijn. Het hoort bij het een natuurlijke gedrag van paarden onderling dat ze ook vertonen naar hun menselijke bondgenoten. Niets persoonlijks, maar je moet wel meespelen en je grenzen aangeven. Een passieve leider lost deze kleine confrontaties op met zo min mogelijk energie, maar zoveel als nodig. Hierdoor wordt duidelijkheid geschapen zonder gedoe. En leert het paard van meet af aan al bij alles wat hij meemaakt zijn trainer te respecteren en te volgen.

Afbeelding: Gaipo maakt contact.

[1] Bourjade M, Thierry B, Hausberger M, Petit O (2015) Is Leadership a Reliable Concept in Animals? An Empirical Study in the Horse.

Samenvatting
Alle paarden in de kudde kunnen 1-op-1 confrontaties met elkaar hebben over de beschikbare bronnen zoals voedsel water schaduw etc. Ze onthouden de uitkomst van een confrontatie en gaan die, onder gelijke omstandigheden, niet nogmaals aan. De confrontaties kunnen zo klein zijn als het verdraaien van een oor en zo groot als een regelrechte aanval. Is er overvloed dan kiezen paarden voor het vermijden van confrontaties.
Dominantie, wie komt als winnaar uit een confrontatie, is dus situatie afhankelijk. En niet uitsluitend afhankelijk van de betrokken individuele paarden. Deze complexe dynamiek van dominantierelaties tussen de paarden in de kudde zorgt voor rust en veiligheid. Lees het artikel

[2]Rashid, Mark, Horses never lie, 2015.

Samenvatting
Mark beschrijft op een vertellende anekdotische wijze zijn inzichten in de omgang en de training van paarden. Ook voor niet “paardenmensen” is dit boek een interessantst en uiterst leesbaar boek. Want werken met paarden heeft direct te maken met je eigen persoonlijke ontwikkeling en karaktervorming.
Facebooktwittergoogle_plus

Reageren is niet mogelijk